Historia - Brenna.org.pl

Brenna

Na skróty:

Dost�p do akt�w prawnych

Newsletter

Gmina Brenna ma r�wnie bogat� histori�, jak i tradycj�.

Nale�� do niej G�rki – jedna z najstarszych podbeskidzkich wiosek wymienionych ju� w 1305 roku. O pierwszych wiekach ich istnienia nie potrafimy wiele powiedzie�. W roku 1302 G�rki zosta�y wymienione w Liber fundatnionis espiscopatus vratislaviensis (Ksi�ga uposa�e� biskupstwa wroc�awskiego) jako wie� w�adcza. Stanowi�a w�asno�� kogo� z ksi��cej s�u�by czy nawet kogo� z poddanych, kt�remu ksi�� cieszy�ski za zas�ugi nada� 20 zwyk�ych �an�w ziemi oraz bezherbowe szlachectwo. W drugiej �wierci XV wieku G�rki sta�y si� wsi� b�d�c� cz�ci� obszerniejszego maj�tku kolejnych rodzin szlacheckich. Cz�sto poszczeg�lne wioski na skutek rozrostu rodziny i r�nych koligacji przechodzi�y z r�k do r�k. Najd�u�ej trzymali G�rki G�reccy (1521-1697) i ostatni Marklowscy (1734-1802).
W XVI wieku wie� rozprzestrzeni�a si� w g�r� rzeki Brennicy i by�a na tyle du�a, �e w dokumentach rozr�nia si� po�o�one ni�ej: “stare” G�rki Wielkie szlacheckie i po�o�one wy�ej G�rki Ma�e – w�o�cia�skie.

Nie znamy dok�adnej daty powstania wsi Brenna. Pierwsza o niej wzmianka w aktach historycznych pochodzi z ko�ca XV wieku. Mianowicie w dokumencie wydanym 30 czerwca 1490 roku. Ksi�� cieszy�ski Kazimierz potwierdza, �e niejaki Wawrzyniec z Pog�rza zapisuje po�ow� wsi Pog�rza i Brennej wraz ze wszystkimi przynale�no�ciami, swojej ma��once Salomenie z Vrchlabi. Z faktu zanotowanego w dokumencie mo�na wnioskowa�, �e Brenna zamieszkana by�a ju� wcze�niej, przynajmniej cz�ciowo na dogodniejszych dla osadnictwa terenach. Skoro bowiem w roku 1490 dokonano darowizny po�owy wsi, to wie� ta ukszta�towana musia�a by� i zamieszkana ju� znacznie wcze�niej. Wyodr�bni�a si� ona jak pisze w ?Historii osadnictwa w Beskidzie �l�skim? historyk i badacz dziej�w �l�ska – prof. Franciszek Popio�ek, ze starszej wsi – G�rek Ma�ych.

Najwa�niejsze daty w dziejach Gminy:
1305 r. – wie� znalaz�a si� w wykazie miejscowo�ci p�ac�cych daniny, w spisie miejscowo�ci Ksi�stwa Cieszy�skiego.
1394 r. ? pojawia si� akt sprzeda�y wsi, kt�ry m�wi, �e w�a�cicielami s� ?Jaykonisowie?.
XV w. – G�rki staj� si� wsi� szlacheck� cz�sto zmieniaj�c� w�a�cicieli. Najd�u�ej wie� posiada r�d G�reckich.
XVI w. – wie� rozprzestrzeni�a si� w g�r� rzeki Brennicy (przez wykarczowanie nowych po�a� lasu). W dokumentach rozr�nia si� po�o�one ni�ej ?stare? G�rki Wielkie szlacheckie (1521 r.) i po�o�one wy�ej G�rki Ma�e ? w�o�cia�skie (1556 r.). Wtedy te� ksi�� cieszy�ski Wac�aw III Adam po�o�on� w g��bi doliny Brennicy wie� Brenn� nada� Wac�awowi Wodzie z Kojowic, natomiast pola w G�rkach Ma�ych wraz z karczm� m�ynem i rybnikami by�y w posiadaniu w�jta Miko�aja Ta�ca.
W tym czasie na g�rskich polanach pojawili si� w�drowni pasterze ze swoimi owcami. Przybysz�w tych odnotowano w ksi��cych zapisach jako Wa�ach�w. Ludno�� o innym pochodzeniu etnicznym mo�na rozpozna� po nazwiskach, kt�re do teraz spotyka si� w Gminie: Madzia, Rusin, Oleksy, Holeksa, Moska�a.
1604 r. – Pawe� Gawlas z G�rek Ma�ych wykupuje wole�stwo po Ta�cu i uzyskuje wkr�tce od ksi�cia Wac�awa Adama dalsze przywileje.
1621 r. – Brenna jest w dalszym ci�gu wiosk� ksi��c�, zarz�dzan� dwoma w�jtami , kt�rym podlegali mo�niejsi gospodarze i komornicy. Czynny by� we wiosce ksi��cy folwark i huta szk�a, wytapiaj�ca proste szk�o na szklanki do piwa i wina. By� mo�e za�o�ycielem huty by� Wac�aw Woda, gdy� w 1621 r. zbudowano now� hut�, kt�ra utrzyma�a si� do 1690 r.
Spis podaje, �e w Brennej by�o wtedy 47 osadnik�w wraz z rodzinami.
Prze�om XVI-XVII w. ? mieszka�cy wsi hodowali oko�o tysi�c sztuk owiec i z tego tytu�u, jako dziesi�cin� oddawali ksi�ciu 95 sztuk i 7 ser�w. W g�rach Wa�asi zak�adali sa�asze.
1734-1802 r. – wsi� G�rki rz�dz� Marklowscy. W tym czasie rozpoczyna si� rozsprzedawanie ziem nale��cych do maj�tku. Cz�ciowo nabywali je Karwi�scy, a cz�ciowo g�reccy ch�opi.
1722 r. ? spis podaje, i� w Brennej by�o ju� 107 osadnik�w z rodzinami.
1772 r. – przej�cie ksi�stwa przez lotary�sk� lini� Habsburg�w by�o zapowiedzi� istotnych zmian w gospodarce. Wzros�o zapotrzebowanie na drewno ? m. in. dla potrzeb rozwijaj�cego si� hutnictwa w pobliskiej Le�nicy wydobywano rudy �elaza. W samej Brennej wypalano natomiast w�giel drzewny.
1775 r. – urbarz ksi��cy wymieni� kilkana�cie sza�as�w otaczaj�cych wie� Brenna. Poszerza�y si� r�wnie� pastwiska.
1780 r. ? hodowano a� 5568 sztuk owiec i k�z.
1785 r. ? zbudowano ko�ci� drewniany w Brennej, a w 1796 r. murowany.
1789 r. – powstaje pierwsza szko�a z czeskim j�zykiem nauczania. Grunt pod szko�� wymieniono z Janem Holeks� za cz�� ki na Staw�wce. By�a to szko�a 2 klasowa, ucz�szcza�o do niej 280 dzieci. Nauczycielem by� Lora�czyk. Obecnie na tym miejscu jest budynek tzw. starej gminy.
1792 r. ? sporz�dzono notatk� w kancelarii dworskiej, i� istnia�a Huta �elaza obok ustro�skiej. Huty opalane by�y w�glem drzewnym, kt�rego produkcja wyniszczy�a bre�skie lasy.
XVIII w. ? powstaje parafia i ko�ci�. Przedtem parafia nale�a�a do parafii w Grod�cu.
1802 r. ? prawie ca�e G�rki nale�a�y do komory, a mieszka�cy wsi zobowi�zani byli do �wiadcze� feudalnych na jej rzecz. Komora Cieszy�ska wyeliminowa�a maj�tki szlacheckie w ca�ej okolicy, a w Brennej doprowadzi�a do upadku gospodark� pastersk�.
1838 r. ? w tym roku w Brennej odnotowano takie profesje jak: tokarz, masarz, m�ynarz, kt�ry prowadzi� m�yn ksi��cy. Byli kowale, szewcy, krawcy i tkacze.
1844 r. ? �l�sk Cieszy�ski nawiedzi�a choroba “ksi�gosusz”, kt�ra spowodowa�a ogromne straty w pog�owiu byd�a dworskiego i ch�opskiego.
1846 r. ? by� rokiem d�ugotrwa�ych opad�w, gradobi� i powodzi.
1847 r. ? ulewne deszcze zniszczy�y zbiory zb� i innych p�od�w rolnych. Dochodzi�o do licznych wypadk�w �mierci g�odowej. Tylko niekt�rzy od�ywiali si� owsem i kapust�, a wi�kszo�� spo�ywa�a mieszank� bukowego li�cia, pokrzyw i zi� polewanych zup� z otr�b. Komornikom w�adze raz w tygodniu rozdawa�y chleb. Wybuch�a epidemia tyfusu, dyzenterii i innych chor�b.
1883 r. ? powstaje szko�a ewangelicka, kt�r� utrzymywa� zb�r ustro�ski.
1890 r. ? powstaje Szko�a na Bukowej.
1893 r. ? powstaje Szko�a na Le�nicy.
1897 r. ? powstaje K�ko Rolnicze, dzia�a Sp�kowa Kasa Oszcz�dno�ci i Po�yczek.
XIX w. – rozwin�o si� kamieniarstwo. Praca w tym zawodzie by�a ci�ka, powodowa�a choroby zawodowe, takie jak: pylica i reumatyzm.
1900 r. ? powstaje Czytelnia Ludowa i Kasa Sp�dzielcza.
1916 r. ? na cele wojenne zabrano ko�cielne dzwony ?JAN? o wadze 1110kg.
1918 r. ? wraz z odzyskaniem przez Polsk� niepodleg�o�ci, komora upad�a, ch�opi stali si� wolnymi gospodarzami na swojej ziemi.
1922 r. – dawny maj�tek dworski w G�rkach Wielkich wykupuje Tadeusz Kossak, wkr�tce przybywa tu jego c�rka Zofia Kossak – �wiatowej s�awy pisarka – i mieszka w G�rkach prawie ca�e �ycie, za wyj�tkiem lat okupacji i pobytu w Anglii.
1923 r. ? wybudowano Dom Katolicki imienia ksi�dza Londzina.
1927 r. ? powstaje Chrze�cija�ska Sp�ka Spo�ywcza, kasa Reifeisena oraz pierwsze radio.
1928 r. ? utworzono Ko�o Macierzy Szkolnej.
1929 r. – do Brennej zbudowano now� drog�, na Buczu otwarto Stanic� ZHP, przekszta�con� w Szko�� Instruktorek ZHP, powstaje Ochotnicza Stra� Po�arna, kursuj� pierwsze autobusy.
1933 r. ? oddano do u�ytku nowoczesn�, du�� i funkcjonaln� Szko�� nr 1, powstaje Zwi�zek Sp�ek Sa�aszniczych skupiaj�cy 11 sa�aszy.
1937 r.- na granicy G�rek Wielkich oddano do u�ytku uj�cie wodoci�gowe dla miasta Cieszyn.
1939 r. ? na tereny Brennej wkraczaj� Niemcy i organizuj� niemieck� administracj� i szkolnictwo. Brenn� wcielono do Rzeszy Niemieckiej.
1940 r. – w Brennej zawi�za�y si� pierwsze grupy podziemia ZWZ ? AK. Brenna by�a jednym z najaktywniejszych jego centr�w . Po dzi� liczne miejsca walk, bezlitosnych odwet�w okupanta, mogi�y, pomniki przypominaj� o latach hitlerowskiej okupacji.
Sierpie� 1944 r. ? l�duje desant sowieckiego oddzia�u zwiadowczo-dywersyjnego mjr. Anisimowa, kt�remu podporz�dkowa�a si� cz�� miejscowych partyzant�w.
Wojna spowodowa�a wiele ofiar zar�wno w�r�d partyzant�w, jak i miejscowej ludno�ci. Dzi� upami�tniaj� pomordowanych pomnik oraz tablice w miejscu stracenia i na cmentarzu.
Po 1945 r. ? zrealizowano wiele inicjatyw, zmierzaj�cych do uatrakcyjnienia wypoczynku i turystyki w rejonie Brennej.
13 maj 1946 r. ? w Beskidzie �l�skim dzia�a�y nadal 2 ugrupowania podziemne: Narodowe Si�y Zbrojne Henryka Flamego ps. Bartek i konspiracyjne Wojsko Polskie ?W�drowiec?. W nocy z 12 na 13 maja w wyniku potyczki pomi�dzy oddzia�em Bartka, a jednostkami MO zgin�o na B�atniej 13 milicjant�w.
1958 r. ? rozpocz�a si� elektryfikacja wsi.
1960 r. ? wybudowano now� Szko�� na Le�nicy.
1963 r. ? powsta� O�rodek Zdrowia.
1964 r. ? wybudowano Szko�� ?Tysi�clatk�? na Bukowej.
1975 r. ? powsta� nowy budynek Urz�du Gminy.
1978 r. ? rozpocz�to od strony G�rek gazyfikacj� wsi.
28.04.1980 r. ? w Sali stra�nicy OSP w Brennej odby�a si� uroczysta Akademia z okazji 44 rocznicy wyzwolenia Brennej.
30.09.1989 r. ? Obchody 500 ? lecia wsi Brenna oraz ods�oni�cie Obelisku upami�tniaj�cego zamordowanie przez hitlerowc�w 5 Polak�w i 20 bezimiennych Je�c�w w�oskich
12.08.1990 r. ? 100-lecie urodzin Zofii Kossak
20.01.1991 r. ? Gminny O�rodek Kultury w Brennej zosta� w��czony w struktur� organizacyjn� Urz�du Gminy.
12.06.2004 r. ? Powstanie Beskidzkiej 5 (programu maj�cego na celu wieloletni� wsp�prac� pi�ciu miejscowo�ci Brennej, Ustronia, Wis�y, Istebnej, Szczyrku)
17.07.2005 r. ? Obchody 700- lecia wsi G�rki
30.08.2009 r. – odby�y si� uroczyste Obchody XX Do�ynek Ekumenicznych w Brennej

Dziś jest: 26.04.2024
Imieniny: Marii, Marzeny, Ryszarda

temp. 2°C
wiatr: 3km/h (NE)

polityka prywatności | mapa strony | kontakt

Informacje dla mieszka�c�w

Poradnik interesanta

Wie�ci znad Brennicy

Rozk�ad jazdy

Wojskowa Komenda Uzupe�nie�

Wa�ne adresy i telefony

Kamera LODOWISKO

Kamera AMFITEATR

Dost�p do akt�w prawnych